ارایه الگوی گزارشگری زیست‌محیطی: براساس استاندارد جهانی گزارشگری زیست‌محیطی GRI

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه حسابداری، واحد خلخال دانشگاه آزاد اسلامی، خلخال، ایران.

چکیده

هدف: در عصر حاضر، مسئولیت زیست‌محیطی به‌عنوان یکی از ارکان اساسی عملکرد پایدار شرکت‌ها در سطح جهانی شناخته می‌شود. با این حال، شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران با چالش‌های جدی در زمینه افشای اطلاعات زیست‌محیطی مواجه هستند، چراکه الگوی مشخصی برای گزارشگری این ابعاد با تأکید بر انطباق با استانداردهای جهانی گزارشگری زیست‌محیطی وجود ندارد. هدف این پژوهش، توسعه و ارائه یک الگوی جامع برای افشای ابعاد مختلف مسئولیت زیست‌محیطی در گزارش‌های سالانه شرکت‌ها، مطابق با استاندارد گزارشگری زیست‌محیطی نسل چهارم است.
روش: این مطالعه از روش پیمایش توصیفی استفاده می‌کند و هدف آن ارایه الگوی گزارشگری زیست‌محیطی برای  شرکت‌های بازار سرمایه ایران است. در ابتدا، یک مطالعه برای توسعه چک‌لیستی برای گزارشگری زیست‌محیطی بر اساس راهنماها و استانداردهای بین‌المللی انجام شد. سپس، یک پرسشنامه طراحی شد تا اهمیت اقلام پیشنهادی در چک‌لیست را ارزیابی کند. برای اعتبارسنجی این چارچوب در برابر واقعیات بازار سرمایه ایران، نظرات خبرگان جمع‌آوری شد و از ضریب آلفای کرونباخ برای ارزیابی قابلیت اطمینان استفاده شد. علاوه بر این، روش‌های تحلیل عاملی اکتشافی و تأییدی برای تحلیل اعتبار ساختاری و استخراج مؤلفه‌ها و شاخص‌های نهایی استفاده شد. جامعه آماری شامل اساتید دانشگاه، مدیران شرکت‌های پذیرفته‌شده و کارشناسان مسئولیت زیست‌محیطی بود که در نهایت نمونه‌ای متشکل از 286 پاسخ‌دهنده آگاه در بستر ایران در سال 1401  را تشکیل دادند.
یافته‌ها: یافته‌ها نشان می‌دهد که گزارشگری زیست‌محیطی باید شامل عناصر کلیدی نظیر انتشار گازهای گلخانه‌ای، مصرف انرژی، مدیریت فاضلاب و پسماند، تنوع زیستی، هزینه‌ها و سرمایه‌گذاری‌های حفاظت از محیط‌زیست، منابع آب و محصولات و خدمات باشد.
نتیجه‌گیری: نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که مدل پیشنهادی برای گزارشگری زیست‌محیطی به‌طور قابل‌توجهی شفافیت و پاسخگویی شرکت‌ها را در رابطه با مسئولیت‌های زیست‌محیطی آنها افزایش می‌دهد. شرکت‌های بورسی باید اثرات محیطی فعالیتهای خود را در گزارشگری زیست‌محیطی لحاظ کنند. سازمان بورس باید به ارزیابی این گزارش‌ها بپردازد و استانداردهای افشای اطلاعات زیست‌محیطی در ایران تدوین شود تا همه شرکت‌ها ملزم به انتشار این گزارش‌ها شوند.
نوآوری: این مطالعه برای اولین بار برای شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران، الگوی جامع و بومی‌شده نسل چهارم گزارشگری زیست‌محیطی را ارائه می‌دهد که علاوه بر انطباق با استانداردهای بین‌المللی، با شرایط اقتصادی، فرهنگی و قانونی ایران سازگار شده است.

کلیدواژه‌ها


بنی مهد، بهمن، طالب نیا، قدرت اله، ازوجی، حسین. (1388). بررسی رابطه عملکرد زیست‌محیطی و عملکرد مالی. پژوهش‌های حسابداری مالی و حسابرسی، 1(3)، 149-174.
حیدرپور، فرزانه؛ شهبازی، ناصر. (1394). بررسی رابطه بین افشای زیست‌محیطی و سازوکارهای حاکمیت شرکتی با مربوط بودن ارزش و عملکرد. حسابداری سلامت، 4(2)، 39-59.
حیدری، مهدی، علی‌خانی، رضیه، مران‌جوری، مهدی. (1397). تأثیر استقلال هیأت مدیره بر کیفیت افشای اطلاعات اجتماعی در گزارش‌های سالانه. دانش حسابداری و حسابرسی مدیریت، 7(27)، 51-62.
رحمانی، حلیمه؛ قهستانی، م؛ معنوی مقدم، امیر هادی. (1393). بررسی رابطه عملکرد شرکت، نظام راهبری شرکتی و کیفیت افشاء محیطی. پژوهش‌های کاربردی در گزارشگری‌مالی، 3(5)، 123-146.
 رضائی، زینب، تامرادی، علی و سپهری، ابراهیم. (1402). بررسی رابطه بین افشای اطلاعات زیست‌محیطی و هزینه‌های تحقیق و توسعه  با تأکید بر نقش تعدیلی ارتباطات سیاسی هیأت مدیره. مطالعات حسابداری و حسابرسی، 12(47)، 91-112.
ستایش، محمد حسین، مهتری، زینب. (1398). الگویی برای ارائه اطلاعات شرکت‌های ایرانی در قالب گزارشگری یکپارچه. پیشرفت‌های حسابداری، 11(1)، 105-142.
شفیعی، حسین، خدامی‌پور، احمد، دستگیر، محسن. (1395). بررسی رابطه بین تغییرات سطح افشای مسائل اجتماعی و زیست‌محیطی با شاخص‌های سودآوری با استفاده از شاخص KLD. دانش حسابداری مالی، 3(4)، 43-64.
شیخ زادآبکنار، لیدا، پورحیدری، امید و تائبی نقندری، امیرحسین. (1403). تأثیر فشارهای اجتماعی، ارزش سهام و حسابداری زیست‌محیطی بر کیفیت گزارشگری‌مالی متقلبانه. حسابداری و منافع اجتماعی، 14(1)، 1-26.
طالب‌نیا، قدرت‌اله؛ علی‌خانی، راضیه؛ مران‌جوری، مهدی. (1391). ارزیابی کمیت و ماهیت افشای اطلاعات حسابداری زیست‌محیطی و اجتماعی در ایران. فصلنامه بررسی‌های حسابداری و حسابرسی، 19(69)، 43-60.
عباسی، ابراهیم، محمدی، فرهاد. (1391). بررسی گزارشگری‌مالی عملکرد زیست‌محیطی شرکت‌های آلاینده پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران. حسابداری سلامت، 1(1)، 33-46.
مران‌جوری، مهدی؛ علی‌خانی، مرضیه. (1393). افشای مسئولیت‌های اجتماعی و راهبری شرکتی. فصلنامه علمی ـ پژوهشی بررسی‌های حسابداری و حسابرسی، 21(3)، 329-348.
مهدوی، غلامحسین؛ دریائی، عباسعلی؛ علی‌خانی، مرضیه؛ مران‌جوری، مهدی. (1394). بررسی رابطه‌ی بین اندازه شرکت، نوع صنعت و سودآوری با افشای اطلاعات حسابداری زیست‌محیطی و اجتماعی. پژوهش‌های تجربی حسابداری، 4(3)، 87-103.
نورالدین، مصطفی و پورزمانی، زهرا. (1401). افشای اطلاعات زیست‌محیطی در گزارشگری‌مالی. تحقیقات حسابداری و حسابرسی، 14(55)، 97-112.
Boesso, G., & Kumar, K. (2007). Drivers of corporate voluntary disclosure: A framework and empirical evidence from Italy and the United States. Accounting, Auditing & Accountability Journal, 20(2), 269-296.
D’Amico, E., Coluccia, D., Fontana, S., & Solimene, S. (2016). Factors influencing corporate environmental disclosure. Business Strategy and the Environment, 25(3), 178-192.
 Deegan, C., & Gordon, B. (1996). A study of the environmental disclosure practices of Australian corporations. Accounting and Business Research, 26(3), 187-199.
Deegan, C. (2002). Introduction: The legitimising effect of social and environmental disclosures – a theoretical foundation. Accounting, Auditing & Accountability Journal, 15(3), 282-311.
Gao, S. S., Heravi, S., & Xiao, J. Z. (2005). Determinants of corporate social and environmental reporting in Hong Kong: a research note. Accounting Forum, 29(2), 233-242.
García-Ayuso, M., & Larrinaga, C. (2003). Environmental disclosure in Spain: Corporate characteristics and media exposure. Spanish Journal of Finance and Accounting, 32(115), 184-214.
Gray, R., Javad, M., Power, D. M., & Sinclair, C. D. (2001). Social and environmental disclosure and corporate characteristics: A research note and extension. Journal of Business Finance & Accounting, 28(3‐4), 327-356
Gray, R., Owen, D. L., & Adams, C. (1996). Accounting and Accountability: Changes and Challenges in Corporate and Social Reporting. London: Prentice-Hall Europe.
GRI. (2020). GRI Standards. Global Reporting Initiative. Retrieved from https://www.globalreporting.org/standards/
Hair, J. F., Anderson, R. E., Tatham, R. L., & Black, W. C. (2010). Multivariate Data Analysis (7th ed.). Pearson Education.
Iatridis, G. E. (2013). Environmental disclosure quality: Evidence on environmental performance, corporate governance and value relevance. Emerging Markets Review, 14, 55-75.
ISO. (2015). ISO 14001:2015 - Environmental management systems — Requirements with guidance for use. International Organization for Standardization.
Jindal, M., Gupta, R., & Sharma, A. (2023). Voluntary environmental disclosure and firm performance: Evidence from European countries. Business Strategy and the Environment, 32(1), 678-690.
Kaiser, H. F. (1974). An index of factorial simplicity. Psychometrika, 39(1), 31-36.
Khan, M., & Naz, S. (2021). Environmental disclosure and corporate governance: Evidence from emerging markets. Journal of Cleaner Production, 278, 123456.
Kormier, S., & Magnan, M. (1999). The impact of environmental disclosure on the financial performance of large companies in Germany. Journal of Accounting and Public Policy, 18(2), 123-145.
Lee, K. H. (2017). Does size matter? Evaluating corporate environmental disclosure in the Australian mining and metal industry: A combined approach of quantity and quality measurement. Business Strategy and the Environment, 26(2), 209-223.
Liu, X., & Anbumozhi, V. (2009). Determinant factors of corporate environmental information disclosure: An empirical study of Chinese listed companies. Journal of Cleaner Production, 17(6), 593-600.
Lu, Y., & Abeysekera, I. (2014). Stakeholders’ power, corporate characteristics, and social and environmental disclosure: Evidence from China. Journal of Cleaner Production, 64, 426-436.
OECD. (2017). OECD Environmental Policy Paper No. 15: Environmental Policy and Technological Innovation. Organisation for Economic Co-operation and Development. Retrieved from https://www.oecd.org/environment/epolicy/
Stanny, E., & Ely, K. (2008). Corporate environmental disclosures about the effects of climate change. Corporate Social Responsibility and Environmental Management, 15(6), 338-348.
Trotman, K. T., & Bradley, G. W. (1981). Associations between social responsibility disclosure and characteristics of companies. Accounting, Organizations and Society, 6(4), 355-362.
Viesu, G., & Kumar, A. (2002). Factors influencing voluntary disclosure (including environmental disclosure) in American and Italian companies. Journal of International Accounting Research, 1(1), 45-68.
Zeng, S. X., Xu, X. D., Dong, Z. Y., & Tam, V. W. (2010). Towards corporate environmental information disclosure: An empirical study in China. Journal of Cleaner Production, 18(12), 1142-1148.
Zhou, S., Wang, Y., & Liu, T. (2022). The impact of environmental, social, and governance (ESG) performance on environmental disclosure. Sustainability, 14(5), 2345.
 
  • تاریخ دریافت: 17 اسفند 1403
  • تاریخ بازنگری: 25 فروردین 1404
  • تاریخ پذیرش: 25 فروردین 1404
  • تاریخ اولین انتشار: 01 شهریور 1404
  • تاریخ انتشار: 01 شهریور 1404